สืบอัตลักษณ์ไทดำ สืบลำนำดนตรี

หนังสือ "สืบอัตลักษณ์ไทดำ สืบลำนำดนตรี"

โดย อาจารย์ สุธี จันทร์ศรี และ ศาสตราจารย์ ดร. สมทรง บุรุษพัฒน์

ชื่อภาษาไทย : สืบอัตลักษณ์ไทดำ สืบลำนำดนตรี
ชื่อภาษาอังกฤษ : Tai Dam Identity and Music Conservation

บทคัดย่อ

งานชิ้นนี้วิจัยนี้มุ่งอธิบายการธำรงอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทดำผ่านการวิเคราะห์องค์ประกอบทางดนตรีที่พบในวัฒนธรรมดนตรีของชาวไทดำภายใต้บริบททางสังคมวัฒนธรรมใน 3 ประเทศ ได้แก่ ประเทศสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และประเทศไทย ซึ่งเป็นความพยายามอธิบายผ่านการบูรณาการตามแนวทางการศึกษาด้านมานุษยวิทยาการดนตรีและมานุษยวิทยาวัฒนธรรม

ผลการศึกษาพบว่าในปัจจุบันรูปแบบและโครงสร้างในองค์ประกอบทางดนตรีของชาวไทดำมีความหลากหลาย โดยมีพัฒนาการร่วมกับวัฒนธรรมดนตรีของกลุ่มชาติพันธุ์ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มาอย่างยาวนาน ทั้งการขับลำนำและการพัฒนาเครื่องดนตรีได้แก่ ปี่และแคน ปัจจุบันยังมีการสืบทอดร่วมกันทั้ง 3 ประเทศ แต่มีลักษณะเฉพาะทางดนตรีที่แตกต่างกันออกไป

ความแตกต่างของลักษณะเฉพาะทางดนตรีที่พบในวัฒนธรรมดนตรีของชาวไทดำ  แต่ละประเทศล้วนแต่สะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการธำรงอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ที่หลากหลายภายใต้บริบทที่มีความแตกต่างกัน ได้แก่ 1) กระบวนการตอกย้ำจิตสำนึกความเป็นชาติพันธุ์ ปรากฏให้เห็นจากการผลิตซ้ำอุดมการณ์ความเป็นชาติพันธุ์ไทดำด้วยคุณลักษณะทางดนตรีที่มีลักษณะเฉพาะที่รับรู้โดยคนในวัฒนธรรม 2) การสร้างพรมแดนชาติพันธุ์บนพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่เป็นกระบวนการแยกตนเองออกจากวัฒนธรรมกระแสหลักเพื่อให้ความเป็นชาติพันธุ์เด่นชัดขึ้น โดยพบได้จากการเลือกนำเสนอองค์ประกอบทางดนตรีที่มีลักษณะเฉพาะที่มีความเข้มข้นและเจือจางตามการผันแปรของพื้นที่ 3) การต่อรองอัตลักษณ์ผ่านการผสมผสานวัฒนธรรมดนตรี โดยการนำเอาวัฒนธรรมดนตรีสมัยใหม่เข้ามาผสมผสานในเชิงคุณค่า เพื่อให้สังคมรับรู้ถึงศักยภาพทางดนตรีที่ทัดเทียมและทำให้วัฒนธรรมดนตรีไทดำมีความทันสมัยเช่นเดียวกับดนตรีสมัยนิยม 4) การสร้างจิตสำนึกไทดำในบริบทดนตรีสมัยใหม่ เป็นกระบวนการนำเอาองค์ประกอบทางดนตรีจากวัฒนธรรมกระแสหลักเข้ามาปรับใช้ แต่ผลิตซ้ำอุดมการณ์ความเป็นไทดำและส่งผ่านไปยังสมาชิกในชุมชนจนนำไปสู่การให้ความหมายว่าเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สามารถสะท้อนให้เห็นถึงความเป็นไทดำแม้องค์ประกอบทางดนตรีจะเปลี่ยนไปจากเดิม จึงชี้ให้เห็นว่าแม้วัฒนธรรมดนตรีแบบดั้งเดิมจะลดบทบาทไปจากสังคมไทดำ แต่ชาวไทดำสามารถเรียนรู้และสร้างสรรค์ในการปรับเปลี่ยนเพื่อให้ดนตรีทำหน้าที่เป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมนำไปสู่การธำรงอัตลักษณ์ภายใต้พลวัตวัฒนธรรมที่ไม่หยุดนิ่งต่อไปได้

Abstract

This investigation aims to explain the identity maintenance of the Tai Dam ethnic group through an analysis of musical components found in the musical culture of the ethnic group under three socio-cultural contexts in three countries, namely, Vietnam, Laos, and Thailand. This study was conducted through the integration of cultural and musical anthropological methodology.

The results reveal a variety of structures and patterns of ethnic musical components which have developed simultaneously with the musical cultures of other ethnic groups in the Southeast Asian region over a long period of time, including both folk songs and musical instruments, such as flute and Khaen (a woodwind instrument). Currently, the transmission of this cultural aspect has been ongoing in the three countries with their own unique cultural characteristics.

These unique differences in each country reflect a diverse ethnic identity maintenance process under different contexts. They include, firstly, a fortification process of ethnic awareness in a form of reproduction of ethnic ideology by means of unique musical attributes known only to the ethnic members. Secondly, an ethnic frontier creation in a cultural space is a process of segregating their ethnic culture from the mainstream one in order to highlight their tradition as found in selected presentations of various musical components that are intensive and/or dilutive in accordance with spatial changes. Thirdly, an identity negotiation is conducted through musical assimilation by favorably mixing modern music in an attempt for society to appreciate Tai Dam music equally to the modern music and to modernize as well as to popularize the ethnic music similar to contemporary music. Finally, an ethnic awareness creation in the context of modern music is a process of adapting and applying mainstream musical components into the ethnic music by reproducing the ethnic ideology and transferring it to other ethnic members, bringing about a redefinition of its cultural heritage that reflects its ethnicity, despite changes of conventional musical components. These changes indicate that, notwithstanding the role of traditional musical culture being reduced from the ethnic society, the ethnic group is able to learn about and create their music in an attempt to exploit it as a cultural symbol that leads to maintenance of their ethnic identity under an ever-changing cultural dynamism.

Download File